Ağlardan Kurtaran Balıkçıya Hediye Veren Yunus
Kendisini takıldığı ağdan kurtaran balıkçıya minnetini gösytermek için balık hediye eden yunus balığı bir tartışmayı yeniden alevlendirdi: Yunuslar ne kadar zeki?
Sosyal medyada paylaşım ve beğeni rekorları kıran videoda bir balıkçı ağlara takılan yunus balığını kurtarıyor. İnsanlarla kurdukları sıcak ilişkilerle bilinen yunus balığı balıkçıya minnetini göstermek için ona bir hediye getiriyor. Görüntüler eski bir tartışmayı yeniden gündeme getirdi: Yunus balıkları ne kadar zeki?
Tübitak dergide yayımlanan bir araştırmaya göre yunus balıkları dünyadaki en zeki ikinci canlı türü. Konunun Amerikan Bilimi Geliştirme Derneği’nin (American Association for the Advancement of Science) yıllık toplantısında tartışıldığını belirten makaleye göre tartışma konu başlıklarından biri yunusların zekâsının etik ve politik etkileri idi.
30 YILDIR ARAŞTIRIYORLAR
Araştırmacılar "Yunuslar ne kadar zeki" sorusunun yanıtını yaklaşık 30 yıldır araştırıyor. Ya sonuç: Azımsanmayacak kadar zekiler. Hatta, panelistlerden Emory Üniversitesi deniz memelileri sinir anatomisi uzmanı Lori Marino’ya göre, onlar dünyadaki en zeki ikinci yaratık sayılabilirler.
Marino bu düşüncesini yunus beyni üzerinde yapılan çalışmalara dayandırıyor. İngilizlerin şişe burunlu olarak adlandırdığı, iri burunlu yunuslar insanlardan yaklaşık 300 gram daha büyük bir beyne sahipler. (Hatırlayalım: İnsan beyni ortalama 1300 gr.). Beyin ağırlığı vücut ağırlığı kıyaslaması ise insanınki kadar iyi olmasa da dev maymunlarınkinden daha iyi. Ayrıca bu düşünceyi destekleyen tek konu büyüklük değil. Yunuslar aynı zamanda çok karmaşık neokortekse (beyinde problem çözme, farkındalık vb. zekâ belirtileri ile ilgili bir birim) sahipler.
SİNİR HÜCRELERİ DE VAR
Ek olarak araştırmacılar yunuslarda Von Economo sinir hücreleri denilen hücreler de buldular. Bu hücreler insan ve maymunlarda duygular ve sosyal algılamalar ile bağlantısı olduğu bilinen hücre gruplarıdır. “Sonuç olarak yunusların beyinleri insanlarınkinden pek de basit sayılamazlar” diyor Marino.
“Yunusların zekâlarını kullanarak yaptıkları şeyler inanılmaz etkileyici.”diyor Bilişsel Psikoloji Uzmanı Diana Reiss ve yunusların çok hızlı yapabildiği davranışlara dikkat çekiyor. Reiss, vaktinin çok büyük kısmını akvaryumlardaki yunuslar üzerine çalışarak geçiriyor ve onların sosyal zekâlarının, büyük maymunlara rakip olacak düzeyde olduğunu söylüyor. Mesela yunuslar aynada kendilerini tanıyabiliyorlar. Bu, birçok hayvanın başarılı olamadığı bir özellik. Ayrıca insanların sergilediği karmaşık mimiksel anlatımları anlayabiliyorlar. Ya da özel su altı klavyesindeki tuşlara basarak oyuncak istemeyi öğrenebiliyorlar. “Öğrenme biçimleri küçük çocuklarda gördüğümüz biçimlere çok benziyor” diyor Reiss.
İNSAN GİBİ Mİ DAVRANMALIYIZ?
Madem ki yunuslar insanlara bu kadar benziyor, onlara insanlara davrandığımız gibi davranmamız gerekmez mi? Mesela, onları hayvanat bahçelerinde ya da akvaryumlarda esir etme konusunu tekrar düşünmemiz gerekmez mi? “Yunusların tüm bu şaşırtıcı özelliklerini düşününce, onları esaret altına almamız hiç de etik değil” diyor Marino ve ekliyor: "Doğal ortamlarında yaşayan yunuslar yaklaşık 100 kilometrekarelik bir alanı kendilerine yerleşim yeri olarak seçebilirken, esaret altında olanlar bunun sadece milyonda biri kadar bir alana mahkûm oluyorlar."
İNSAN OLARAK DÜŞÜNÜLMELİ
Son olarak Loyola Marymount Üniversitesi’nden filozof Thomas White, yunusların insana benzeyen canlılar olarak düşünülmesi yanlış, onlar doğrudan insan olarak düşünülmeli diyor. Çünkü yunuslar felsefecilerin tanımlarına göre insan olmak için gereken özelliklerin çoğuna sahipler. Canlı olmaları, çevrelerinin farkına varmaları ve duygulara sahip olmalarının yanı sıra, kişilik sahibi olmaları, kendini kontrol etme davranışları sergilemeleri ve başkalarına da etik denilebilecek şekilde davranmaları onlara insan diyebilmek için yeterlidir" diyor.
Hakikaten de kendisini takıldığı ağlardan kurtaran bir balıkçıya balık hediye eden yunusa bakıp uzmanların haksız olduğunu söyleyebilir miyiz?